Kva lurer du på?
Den som syter for gravferda, er ansvarleg for planlegging og gjennomføring av det som skjer frå dødsfallet og fram til gravlegginga.
Av og til har den avlidne hatt eit ønske om kven som skal vere ansvarleg. Om ønsket er skriftleg dokumentert med dato og signatur, vil vedkomande ha førsteretten.
Om det ikkje finst eit slikt dokument, har ein av dei nærmaste etterlatne som er over 18 år, rett til å ta ansvaret. Kven som er nærmaste etterlatne blir i første omgang bestemt av denne rekkjefølga:
- ektefelle eller sambuar
- barn
- foreldre
- barnebarn
- besteforeldre
- søsken
Det er frivillig å ta ansvar for gravferda. For eksempel kan eit barn over 18 år ta ansvaret om ein ektefelle ikkje ønsker det.
Dersom de er fleire etterlatne, bør de snakke saman om kven som skal vere ansvarleg, og om vala som skal gjerast. Vala skal skje med respekt for den avlidne.
Sjølv om berre éin person offisielt kan vere ansvarleg for gravferda, kan fleire hjelpe til. Den som tar ansvaret blir oppmoda til å inkludere og lytte til dei andre etterlatne. Om de ikkje skulle bli samde etter å ha snakka saman, må kommunen ta avgjerda.
Om det ikkje finst etterlatne eller andre nærståande som kan ta ansvaret, er det kommunen som må ordne gravferda.
De finn meir om dette i gravplasslova.
Som ansvarleg for gravferda blir du økonomisk ansvarleg for utgifter knytte til denne.
Dette har i utgangspunktet ingenting å seie for arv og oppgjer etter dødsfall. Men utgiftene til gravferd kan kanskje dekkast av dødsbuet på eit seinare tidspunkt.
Du kan søke NAV om stønad til båretransport og til gravferda:
Ei kiste må gravleggast før det har gått to veker frå dødsfallet.
Ei urne må gravleggast innan seks månader. Sjølve kremasjonen må skje innan to veker etter dødsfallet.
Den som er ansvarleg for gravferda fyller ut skjemaet «Krav om gravlegging og/eller kremasjon».
Skjemaet skal sendast til gravplasstyresmakta i kommunen og eventuelt til nærmaste krematorium.
Du finn skjemaet for gravlegging og kremasjon her.
Det er valfritt å bruke eit gravferdsbyrå.
Eit gravferdsbyrå kan hjelpe med mellom anna kiste, transport og stell av kroppen, bestille lokale med meir. De kan avtale kva de eventuelt ønsker å gjere sjølve, og kva de bestiller frå gravferdsbyrået.
Ver merksam på at gravferdsbyrå varierer i pris. Det er tilrådd å samanlikne fleire gravferdsbyrå før du gjer eit val.
Sjølv om du bruker eit gravferdsbyrå er du framleis sjølv ansvarleg for at den døde blir gravlagd eller kremert i tide.
Om du ikkje bruker eit gravferdsbyrå er du sjølv ansvarleg for å skaffe ei kiste, og å transportere den døde til gravplassen eller krematoriet.
Om du ønsker å gjere meir sjølv, kan du få hjelp hos gravplasstyresmakta i kommunen og eventuelt hos eit trus- og livssynssamfunn.
Seremoniar i samband med gravferd bør skje på ein eigna stad, enten i eit rom som høyrer til eit trus- og livssynssamfunn, i offentlege lokale, eller heime.
Det kan vere leigekostnader knytt til bruk av enkelte lokale.
Den lokale gravplasstyresmakta, krematorium eller eit gravferdsbyrå kan gi meir opplysningar om dette.
Dei etterlatne kan sjølve velje å arrangere ein seremoni eller ei gravferdshandling. De står då heilt fritt til å bestemme type, stad og innhald. Uavhengig av om ein står for regien sjølv eller ikkje, så opplever mange at det er fint å kunne vere med å bidra med noko. Nokon vel å dele ut program, lage programmet sjølv, pynte med blomstrar, skrive eller halde minnetalen, synge ein song, eller gjere andre praktiske ting.
Ein kan også ha ulike former for samlingar ved den same gravferda. Det kan vere å sjå og/eller stelle den døde. Ved kistegravferd kan ein ha ei samling over kista ein annan stad enn der kista skal gravleggast eller kremerast. Vel ein kremasjon, kan ein velje å vere til stades ved kremasjonen, ha seremoni over urna, eller i samband med urnenedsettinga.
Å spreie oska i naturen er eit mogleg alternativ til gravlegging. For å få lov til å spreie oska i naturen eller på havet må Statsforvaltaren der det skal skje, gi løyve. Løyve til dette kan vere gitt til den avlidne før vedkomande er død. Alternativt kan den som er ansvarleg for gravferda, søke etter død.
Statsforvaltaren kan sette frist for kva tid oskespreiing må skje.
Både Statsforvaltaren, krematoriet, gravplasstyresmakta, eller eit gravferdsbyrå kan gi meir rettleiing om dette. Søknadsskjema kan du finne her.