Til deg som vil vite meir om ditt genetiske opphav

Barn har rett til å få vite om sitt genetiske opphav. Foreldre har plikt til å fortelje barn at dei har vorte til ved hjelp av egg- eller sæddonasjon. I tillegg har barna rett til å få informasjon om identiteten til donoren når dei fyller 18 eller 15 år. Aldersgrensa vart sett til 15 år etter endringar i bioteknologilova. Lovendringa vart sett i kraft 1. januar 2021. Personar som har vorte til med sæd donert mellom 2005 og og 1. januar 2020, har rett til å få vite om identiteten til donoren når dei fyller 18 år. 

Når assistert befruktning har skjedd i Noreg etter 1. januar 2005

Dersom familien din har brukt donasjon ved ein norsk klinikk etter 1. januar 2005, er informasjonen lagra i eit donorregister.

Du har rett på informasjon om din donors identitet frå donorregisteret når:

• du har fylt 18 år og
• foreldra dine har fått behandling med donorsæd/donoregg på ein klinikk i Noreg

Ved årsskiftet 2023/2024 etablerast ein løysing for innsyn i donorregisteret på Helsenorge. 

Enkelte kan vere nøgde med å få avgrensa informasjon om donoren. Dei fleste ønskjer likevel å vite så mykje som mogleg. Røynsler frå Sverige, der dette har vore ein rett sidan 1985, viser at fleire har teke kontakt med donoren, ofte gjennom brev.

Kva som skjer etterpå, er veldig individuelt. Hugs at donoren ikkje har noka plikt til å ha kontakt. Dersom du tek kontakt med donoren din, er det derfor bra å vere førebudd på at du kanskje ikkje får svar, eller at svaret kan kome seint. Røynslene frå Sverige viser likevel at dei fleste får svar frå donoren.

Når assistert befrukting har skjedd i Noreg før 2005

I 2005 kom ei lovendring der sæddonorar ikkje lenger kan vere anonyme. Dersom du har vorte til ved hjelp av donasjon i Noreg før 2005, har ikkje dei norske klinikkane lagra informasjon som kan kople barnet til ein identifiserbar donor.

Når donasjonen har skjedd utanfor Noreg

Når donasjonen har skjedd på ein klinikk utanfor Noreg, kan behandlinga vere gjort både med anonyme og ikkje-anonyme (opne) donorar.

Dersom behandlinga ikkje har skjedd ved ein norsk klinikk, kan ikkje det norske sædgjevarregisteret sikre deg informasjon om donoren sin identitet.

Du kan likevel gjere følgjande:

Dersom donoren ikkje er anonym: Forskjellige land og klinikkar har ulike reglar. Du eller forelderen din / foreldra dine kan kontakte klinikken og få tilgang til donor-informasjon gjennom dei. Dersom donoren er open, kan de etter du har nådd ein viss alder, som regel 18 år, få vite kven donoren er.

Dersom donoren er anonym: Du eller forelderen din / foreldra dine kan få donoren sitt ID-nummer frå klinikken eller sædbanken. Ved hjelp av dette nummeret kan du forsøke å få kontakt med andre som har vorte til ved hjelp av same donor. Dette er barn ein kan seie er dine genetiske halvsøsken. Det finst nettverk som hjelper til med å setje dykk i kontakt med kvarandre.

Hvordan snakke med barn om deres genetiske opphav

Dersom du har fått barn ved hjelp av egg- eller sæddonasjon, har du plikt til å fortelle barnet om hvordan det ble til. Det er fint å begynne tidlig.

Illustrasjon: Shalamov Mostphotos