Cukrzyca ciążowa

Czym jest cukrzyca ciążowa?

W trakcie ciąży wzrasta zapotrzebowanie organizmu na insulinę. Insulina jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę, który pomaga w transporcie cukru zawartego w spożywanych węglowodanach do komórek, gdzie jest wykorzystywany jako paliwo.   

Cukrzyca ciążowa występuje wtedy, gdy organizm nie jest w stanie wytwarzać wystarczającej ilości insuliny i dochodzi do nadmiernego wzrostu poziomu cukru we krwi.  

Cukrzyca ciążowa rzadko powoduje wystąpienie objawów. W związku z tym większości kobiet w ciąży proponuje się wykonanie badania na cukrzycę ciążową.   

Kobiety, u których stwierdzono cukrzycę ciążową są narażone na zwiększone ryzyko powikłań podczas ciąży i porodu, jednak większość z nich rodzi zdrowe dzieci. Właściwe leczenie cukrzycy ciężarnych zmniejsza ryzyko:

• nadciśnienia i stanu przedrzucawkowego (po norwesku) 
• urodzenia dużego dziecka i trudnego porodu 
• konieczności wykonania cesarskiego cięcia 
• przedwczesnego porodu

Leczenie cukrzycy ciążowej

Opiekę medyczną w przypadku cukrzycy ciążowej może prowadzić lekarz pierwszego kontaktu, położna lub poradnia przyszpitalna. Leczenie składa się z trzech elementów: 

1. pomiaru poziomu cukru we krwi przed i po posiłku 
2. zmiany diety 
3. codziennej aktywności fizycznej 

Szkolenie dotyczące pomiaru poziomu cukru we krwi

Otrzymasz szkolenie dotyczące pomiaru poziomu cukru we krwi w celu kontroli, czy nie jest on zbyt wysoki. 

Przez pierwsze 1–2 tygodnie zaleca się wykonywanie pomiaru przed śniadaniem (na czczo) i dwie godziny od rozpoczęcia posiłku (śniadania i kolacji, oraz ewentualnie po lunchu). Następnie częstotliwość pomiarów dostosowuje się do stopnia zaawansowania choroby.  

Po dostosowaniu diety i codziennej aktywności fizycznej poziom cukru we krwi powinien być następujący 

• Poziom cukru we krwi na czczo: poniżej 5,3 mmol/l 
• 2 godziny od rozpoczęcia posiłków: poniżej 6,7 mmol/l 

Jeżeli więcej niż 2 razy w tygodniu podczas pomiaru stwierdzony zostanie poziom cukru we krwi przekraczający normę, powinnaś zostać skierowana do poradni przyszpitalnej w celu dokładniejszej kontroli diety i aktywności oraz oceny, czy konieczne jest leczenie z zastosowaniem leków obniżających poziom cukru we krwi (metforminą lub insuliną).

Porady dotyczące diety w cukrzycy ciążowej

Celem diety zalecanej w przypadku cukrzycy ciążowej jest dostarczenie zarówno tobie, jak i dziecku wystarczającej ilości niezbędnych składników odżywczych przy jednoczesnym utrzymaniu odpowiedniego poziomu cukru we krwi.   

Uniknięcie podwyższonego poziomu cukru we krwi jest łatwiejsze w przypadku spożywania kilku niewielkich posiłków, niż mniejszej liczby dużych posiłków. Spróbuj na przykład jeść 3 główne posiłki i 2–3 mniejsze przekąski. Jeżeli przerwa między kolacją a śniadaniem jest długa (wynosi więcej niż 10-12 godzin) możesz zjeść mały wieczorny posiłek zawierający węglowodany i białko. 

Podczas kolacji i lunchu możesz użyć modelu talerzowego: 

• 1/2 talerza warzyw 
• do 1/4 talerza ze źródłem węglowodanów o wysokiej zawartości błonnika (makaron pełnoziarnisty, ryż pełnoziarnisty, pełnoziarnisty chleb pita, gotowany ziemniak) 
• 1/4 lub więcej ze źródłem białka (ryba, kurczak, mięso, rośliny strączkowe, tofu) 

Produkty zawierające węglowodany

Podczas jedzenia pokarmów zawierających węglowodany wzrasta poziom cukru we krwi. Wzrost poziomu cukru we krwi zależy od rodzaju i ilości węglowodanów zawartych w pokarmach, a także składu posiłku.  

Zaleca się szczególnie ograniczenie zawartości węglowodanów w śniadaniu, ponieważ produkcja insuliny często jest nieco słabsza w godzinach porannych.  

Najlepiej wybrać:  

• produkty spożywcze o wysokiej zawartości błonnika, które powodują powolny wzrost poziomu cukru we krwi, np. produkty pełnoziarniste, fasola, soczewica, orzechy i warzywa  
• produkty z całymi ziarnami i pestkami, zawierające 75-100% pełnego ziarna (4 pola na skali pełnoziarnistości)  
• chleb/pieczywo chrupkie żytnie, jęczmienne, owsiane i z pełnoziarnistej pszenicy z niską zawartością drobno zmielonej mąki  
• pełnoziarnisty makaron i ryż zamiast typowych rodzajów tych produktów   

Ilość produktów pełnoziarnistych powinna być dostosowana do wyników pomiarów poziomu cukru we krwi. Odpowiednia ilość węglowodanów w posiłku to na przykład: 5 łyżek ugotowanego ryżu lub makaronu, 1 kromka chleba, ½ chleba pita, 30 g musli lub 110 g gotowanej owsianki. 

Należy unikać pokarmów i napojów o wysokiej zawartości cukru, niskiej zawartości błonnika i niskiej wartości odżywczej, które powodują szybki i gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, takich jak ciasta i słodkie wypieki drożdżowe, większość rodzajów herbatników, chipsów ziemniaczanych, gofrów/naleśników, białego chleba/pizzy, białego ryżu, kaszki ryżowej, jogurtu z dodatkiem cukru, płatków śniadaniowych z dodatkiem cukru lub o niskiej zawartości błonnika (wybierz te z symbolem dziurki od klucza), soków owocowych/warzywnych, napojów z dodatkiem cukru, słodyczy, dżemu i miodu.  

Jeśli chcesz dosłodzić jedzenie użyj słodzika, wybieraj produkty, które zamiast cukru mają w składzie syntetyczne substancje słodzące.  

Kiedy chce ci się pić, wybierz wodę.  

Jeśli czasami chcesz zjeść deser lub inny produkt z dużą ilością cukru, zjedz niewielką porcję pod koniec posiłku.

Warzywa i owoce

Kobiety w ciąży każdego dnia powinny spożywać 500–800 g warzyw i owoców.  

Owoce zawierają pożyteczne witaminy, minerały i błonnik, ale także naturalny cukier. Jedz od jednej do trzech porcji owoców dziennie, ale ogranicz ich ilość do jednej porcji na posiłek. Niektóre osoby powinny unikać jedzenia owoców, zwłaszcza w godzinach porannych. Jedna porcja to na przykład połowa lub całe jabłko, gruszka, pomarańcza lub 1-2 dl jagód. Owoce takie jak banany, mango, ananasy i winogrona zawierają więcej cukru niż inne gatunki owoców i należy ograniczać ich spożycie. Należy unikać jedzenia suszonych owoców.  

• możesz zjeść tyle, ile chcesz warzyw takich jak kalafior, brokuł, sałata, szpinak, pomidor, ogórek, papryka, seler itp.  
• warzywa powinny znaleźć się we wszystkich głównych posiłkach  
• wybieraj raczej warzywa surowe zamiast warzyw gotowanych/przecierów, ponieważ jedzenie warzyw w postaci surowej powoduje mniejszy wzrost poziomu cukru we krwi

Produkty mleczne

Produkty mleczne są ważnym źródłem wapnia, jodu i białek. Mleko, jogurt bez cukru i kefir zawierają laktozę, ich spożycie należy ograniczyć do 1 szklanki na posiłek. Ser zawiera niewiele laktozy, jego spożywanie ma niewielki wpływ na poziom cukru we krwi.

Produkty zawierające białko i tłuszcz

Białka mają niewielki wpływ na poziom cukru we krwi, powinna je zawierać większość posiłków i przekąsek. Może to być na przykład chude mięso i kurczak, ryba, jajka, twaróg, jogurt grecki, ser, fasola, soczewica, nasiona i orzechy.    

Mięso mielone, kiełbasy i inne przetworzone produkty mięsne zawierają dużo tłuszczów nasyconych, dlatego należy ograniczyć ich spożycie. Jedzenie przetworzonych produktów mięsnych powoduje u wielu osób także przybieranie na wadze.  

Tłuszcze nie podnoszą poziomu cukru we krwi, ale zawierają dużo kalorii i należy je spożywać w odpowiednich ilościach, aby uniknąć nadmiernego przyrostu masy ciała. Jedz niewielkie ilości zdrowych tłuszczów w postaci orzechów, nasion, awokado, oliwek, oliwy z oliwek/oleju rzepakowego/oleju słonecznikowego, miękkiej margaryny roślinnej i tłustych ryb.

Dowiedz się więcej o tym, których ryb należy unikać podczas ciąży (po norwesku).

Aktywność fizyczna przy cukrzycy ciążowej

Aktywność fizyczna sprawia, że insulina działa skuteczniej i dlatego jest bardzo istotna w leczeniu cukrzycy ciążowej.  

Postaraj się, aby twoja aktywność fizyczna zajmowała przynajmniej 150 minut tygodniowo, wysiłek powinien być na tyle duży, aby spowodować przyspieszenie oddechu i pozwolić lekko się spocić.  

Regularna, codzienna aktywność fizyczna może mieć pozytywny wpływ zarówno na samopoczucie fizyczne, jak i psychiczne. 

• Aktywność po posiłku ograniczy wzrost poziomu cukru we krwi.  
• Aktywność fizyczną można podzielić na krótsze odcinki czasowe, na przykład ćwiczyć za każdym razem przez dziesięć minut.  
• Jeżeli na co dzień nie prowadzisz aktywnego życia odpowiednim celem może być 30 minutowy spacer, na który udasz się w większość dni w każdym tygodni.

Dowiedz się więcej o aktywności fizycznej podczas ciąży (po norwesku).

Po porodzie

Cukrzyca ciążowa zazwyczaj ustępuje po porodzie, jednak kobiety, które cierpią na tę chorobę, są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 (po norwesku) w późniejszym okresie życia. Jeśli będziesz przestrzegać zaleceń dotyczących diety (po norwesku) i zaleceń dotyczących aktywności fizycznej (po norwesku) norweskiego Ministerstwa Zdrowia i dbać o prawidłową masę ciała, ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 będzie znacznie niższe.   

Jeśli chorowałaś na cukrzycę ciążową, powinnaś wykonać badanie kontrolne u swojego lekarza pierwszego kontaktu mniej więcej cztery miesiące po porodzie, a następnie robić badania raz w roku, aby upewnić się, że poziom cukru we krwi jest prawidłowy.   

Jeśli chorowałaś na cukrzycę ciężarnych, ryzyko jej ponownego wystąpienia w późniejszych ciążach jest zwiększone. Przed ponownym zachorowaniem na cukrzycę ciążową najlepiej zabezpiecza prawidłowa masa ciała jeszcze przed zajściem w ciążę, a także prawidłowe przybieranie na wadze podczas ciąży.