- Egenerklæring om helse, bokmål (pdf, vegvesen.no)
- Eigenerklæring om helse, nynorsk (pdf, vegvesen.no)
- Personal Health Statement, English (pdf, vegvesen.no)
Dus ferte maid leat dearvvašvuođaduođaštus go viiddidat dahje ođasmahttát vuodjinkoartta lossa luohkáide ja jus áiggut ođasmahttit vuodjinkoartta maŋŋágo leat deavdán 80 jagi.
Sidjiide geaidda galgá vuodjinkoarta joavku 2:s ja 3:s ferte maiddá álo leat dearvvašvuođaduođaštus doaktáris.
Doavttir árvvoštallá ollašuhttátgo dearvvašvuođagáibádusaid, ja addá "áššedovdi árvvoštallama" geaidnoeiseválddiide. Leat geaidnoeiseválddit geat mearridit oaččutgo vuodjinkoartta vai it.
Diabetes – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Olbmot geain lea sohkardávda lea stuorit várra vásihit johtolatlihkohisvuođa, earenoamážiid dálkasiid geavaheamis ovdamearkka dihte insuliinna.mat sáhttet dagahit vuollegis sohkarhivvodaga (hypoglykemi) ovdamearkka dihte insuliinna. Diabetesdivššohasat geain lea leamašan duođalaš hypoglykemiija ja dárbbašedje earáin veahki, galget doavttiriskkadeapmái vai eai nuppes dohppehalle.
Losit fievrruid vuoddjit (2. ja 3. vuodjinkoartajoavkkut) fertejit čájehit logga maŋimuš golmma mánus vai ožžot dearvvašvuođaduođaštusa.
Loga eanet vuodjinkoartta ja diabetesa birra vuodjinkoartabagadusas (helsedirektoratet.no).
Dálkasat – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Ráfáidahttin-, bávččaslitnudan- ja oađđindálkasat sáhttet dagahit johtolatváralaš láhttema. Vuoddjit geat geavahit dihtolágan darvánahtti dálkasiid, nugo stuorra dosaid "benzodiazepiner"-joavkku ráfáidahttindálkasiid dahje geavaha daid fásta máŋgii beaivái, fertejit juogo heaitit daiguin, geahpedit dosa dahje geavahišgoahtit eará dálkasiid jus ain áiggošit vuodjit biillain. Váldde oktavuođa iežat doaktáriin jus háliidat heaitit dálkasiiguin, geahpedit dosa dahje lonuhit dálkasa.
Loga eanet vuodjinkoartta ja dálkasiid birra vuodjinkoartabagadusas (helsedirektoratet.no).
Nagir – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Olbmot geat dávjá leat váibasat beaivet dahje vuojidettiin, gevvet dávjjit johtolatbárttiide go earát. Dan sáhttá earenoamážiid dahkat jus dus lea vuoiŋŋahatbisáneapmi søvnapné eller narkolepsiija.
Duođaleamos áššiid ferte spesialista árvvoštallat ja mearridit devdet go dearvvašvuođagáibádusaid. Du fástadoavttir dat árvvoštallá lea go sáddejupmi spesialistta lusa dárbbašlaš. Dát dáhpáhuvvá go ozat vuodjinkoartta vuosttaš háve, dahje jus áiggut ođasmahttit vuodjinkoartta.
Loga eanet vuodjinkoartta ja nahkáriid birra vuodjinkoartabagadusas (helsedirektoratet.no).
Kolsa – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Muhtun pasieantat geain lea geahpesdávda (kols) dahje eará geahpesvihki sáhttet šaddat unnit áicilat ja sávrrit vuodjima oktavuođas. Fástadoavttir dahje spesialista galgá mihtidit ja árvvoštallat movt du geahppá doaibmá, jus dat guoská dutnje.
Loga eanet vuodjinkoartta ja KOLSSA birra vuodjinkoartabagadusas (helsedirektoratet.no).
Demeansa – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Vai olmmoš sáhttá vuodjit johtolatdorvvolaččat, de leat buorit, kognitiiva doaimmat dehálaččat vai fáhte johtolaga jođánit ja reagere heivvolaččat. Iešguđet demeansadávddat, nugo Alzheimer, dahje eará neurologalaš dávddat sáhttet váikkuhit kognitiiva doaimmaide. Doaktárat galget iskat ohcci dáidduid smiehttat ja reageret johtolagas. Dákkár doaimmaid iskkusgáibádus gusto maiddái eará ohccijoavkkuide go sidjiide geain lea vejolaš álgi demeansa.
Loga eanet vuodjinkoartta ja demeanssa birra vuodjinkoartabagadusas (helsedirektoratet.no).
Eará dávddat ja dilit – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Olbmuide geain lea doaimmashehttejupmi sáhttá leat váttis reageret jođánit ja ulbmillaččat johtolagas. Danne gáibiduvvo ahte relevánta spesialista iskkada olbmo geas lea diagnosa psykalaš doaimmashehttejupmi, árvvoštallan dihte ollašuhttágo olmmoš vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusaid.
Leat váldonjuolggaduslaččat olbmot geain lea geahppa psykalaš doaimmashehttejupmi geaidda dát árvvoštallan lea guoskevaš. Árvvoštallan guoská dušše vuodjinkoartajoavku 1:i.
Olbmot geain lea doaimmashehttejupmi eai ollašuhte dearvvašvuođagáibádusaid vuodjinkoartajoavku 2:i ja 3:i, go dál leat garrasat gáibádusat johtolatsihkarvuhtii. Dán lea dehálaš diehtit go vállje oahpu ja virggi.
Dearvvašvuođagáibádusat vuodjinkortii gusket maiddá hárjehallanvuodjimii.
Eará dávddat ja dilit – vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusat
Eará dávddaid ja diliid oktavuođas nugo vuoiŋŋaščaskkástat dahje váibmo- ja varrasuotnadávddat galgá doavttir árvvoštallat váikkuhit go dát vuodjindáidduide.
Muhtun psyhkalaš dávddat dahje dilit nugo psykosat ja schizofreniija sáhttet váikkuhit vuodjindáidduide ja johtolatsihkkarvuhtii. Olbmot geain lea ADHD geain seammás eai leat láhttenváttut, devdet dábálaččat dearvvašvuođagáibádusaid. Doavttir ferte árvvoštallat leat go dearvvašvuođagáibádusat devdon.
Ođđa vuodjinkoarta maŋŋágo lea deavdán 80 jagi
Jus háliidat joatkit vuodjit maŋŋágo leat deavdán 80 jagi, fertet fástadoaktárat dahje eará doaktára luhtte čađahit dearvvasvuođaiskkadeami. Jus ollašuhttát dearvvašvuođagáibádusaid, addá doavttir dutnje dearvvašvuođaduođaštusa mii gusto 3 jagi.
Go leat fitnan doaktára luhtte fertet ieš buktit dearvvašvuođaduođaštusa muhttin Stáhta geaidnodoaimmahaga johtolatstašuvdnii. Dearvvašvuođaduođaštus ii sáhte leat boarrásatgo 3 mánu go buktojuvvo johtolatstašuvdnii. Oaččut ođđa vuodjinkoartta mii lea gustojeaddji dearvvašvuođaduođaštusa vuođul.
Jus don galggat ođasmahttit iežat vuodjingoartta maŋŋil dán, de galgá čađahuvvot seamma proseassa ođđa dearvvašvuođaduođaštus ja ođđa vuodjongoarta geardduhuvvot. Ođasmahttin galgá dahkkot ovdal du vuodjongoartta doaibmaáigodat nohkká vai ain galggat bisuhit vuodjinlobi.
Muitte ahte it galgga vuoddjit jus leat buozas, dearvvašvuohta hedjonan dahje jus geavahat dálkasiid mat dagahit ahte it sáhtte dorvvolaš vuogi mielde vuodjit. Doavttir lea geatnegahtton cealkit fylkkamannái jus don guhkit áiggi (eanetgo 6 mánu) it ollašuhte vuodjinkoartta dearvvašvuođagáibádusaid.