Kostråd om salt

Slik følgjer du kostrådet

• Tilarbeidde matvarer bidreg i snitt med 70–80 prosent av saltinntaket. Vel matvarer og ferdigrettar med mindre salt.
• Byt ut noko av saltet med ferske krydderurter og tørka krydder når du lagar mat. Det gir både spennande og god smak.
• Vel matvarer og rettar merkte med nøkkelholet.

Vi et ca. 10 gram salt dagleg, som svarer til éi toppa teskei salt. Det er ikkje tilrådd å ete meir enn ei halv teskei salt om dagen, altså 5 gram. Salt skal bli oppgjeve som gram salt per 100 gram matvarer i næringsdeklarasjonen på matvarer.

Korleis ete mindre salt?

Eit høgt inntak av salt i kosten aukar risikoen for høgt blodtrykk, som igjen kan føre til hjarte- og karsjukdomar. Sjekk derfor saltinnhaldet når du handlar, bruk reine råvarer og spør etter retter med mindre salt på serveringsstader.

Illustrasjon: Lisa Westagaard/Tinagent

Kva kan skje om eg et for mykje salt?

Salt (NaCl) er bygd opp av natrium (Na) og klorid (Cl), og det er særleg natriumet i salt som har dokumentert negativ helseeffekt. 1 gram salt inneheld 0,4 gram natrium. 1 gram natrium svarer til 2,5 gram salt. Salt inneheld mykje natrium og kan derfor ikkje kallast sunt.

Over 30 prosent av befolkninga i Noreg har høgt blodtrykk, og hjarte- og karsjukdomar er den vanlegaste dødsårsaka i Noreg. Eit høgt saltinntak aukar risikoen for høgt blodtrykk, noko som over tid kan skade blodårene (karskade). Dette kan bidra til sjukdomar som hjarteinfarkt, hjerneslag, augeforandringar og nyreskade. Dette gjeld både kvinner og menn – unge som gamle.

Det er individuelle forskjellar i kor mykje salt vi får i oss, og årsakene til høgt blodtrykk og hjarte- og karsjukdomar er mange og samansette. Å avgrense saltinntaket er eitt av mange grep som kan redusere risikoen.

Inntak av salt, salta og saltkonserverte matvarer aukar òg risikoen for kreft i magesekken. Et du mykje tilarbeidd kjøt, aukar du risikoen for kreft i tjukk- og endetarmen.

Kan eg få i meg for lite salt?

Det er svært små sjansar for at friske personar med eit normalt kosthald får i seg for lite salt. Problemet er at vi får i oss for mykje.

Kroppen har behov for noko salt, ca. 1,5 gram (0,6 gram natrium) om dagen, for at kroppen skal fungere optimalt. Sveitting som følgje av langvarig fysisk aktivitet og høg temperatur, samt diaré kan derimot føre til ekstra tap av natrium og dermed gi kortvarig behov for meir salt enn dette.

Barn og salt

For barn frå 2 til 10 års alder bør saltinntaket avgrensast til 3–4 gram per dag. For barn under 2 år bør saltinntaket vere endå lågare.

Inntak av salt kan verke inn på blodtrykket både i barndommen og seinare i livet. I det første leveåret til barnet bør ein ikkje salte babyen sin mat eller gi mat med mykje salt. Sjølv om du oppfattar maten som smaklaus, er han ikkje nødvendigvis smaklaus for barnet.

Etter kvart som barnet blir eldre, er det lurt å halde fram med å avgrense mengda salt i maten, ikkje minst for å unngå at dei venner seg til eit kosthald med mykje salt.

Kosthald for barn mellom 2 og 5 år

Barn er avhengige av å få ein jamn tilførsel av energi og næringsstoff. For barn over 2 år gjeld stort sett dei same kostråda som for vaksne.

Illustrasjon: AnastasiaV / Mostphotos

Ein global dugnad for å få ned saltet

Høgt saltinntak er ein av dei største risikoane for dårleg folkehelse. Saltreduksjon er derfor høgt oppe på dagsordenen i Verdas helseorganisasjon (WHO).

I WHO sin strategi for reduksjon av ikkje-smittsame sjukdomar (NCD) – sjukdomar som er relaterte til livsstil – er målet å få ned saltinntaket blant verdas befolkning med 30 prosent innan 2025. Noreg har stilt seg bak dette i sin NCD-strategi.