Przemoc i nadużycia

Czym jest przemoc i wykorzystanie?

Przemoc może być fizyczna, seksualna i psychiczna. Ponadto za formę przemocy uważa się zaniedbanie. Przemoc może obejmować wiele rodzajów działań, takich jak uderzenie, kopnięcie, zmuszenie do czynności seksualnych lub może mieć formę narażenia na stały wzorzec zachowania, które jest deprecjonujące i poniżające.

Przemoc może mieć miejsce we wszelkiego rodzaju sytuacjach, w których ludzie przebywają razem: w domu, w szkole, w pracy, w kolejce do taksówki lub na ulicy. Przemoc może występować między nieznajomymi, między znajomymi lub w miejscu pracy.

Do przemocy może dojść w każdym momencie życia. Osoby narażone na przemoc jako dzieci (w języku norweskim) są bardziej podatne na przemoc jako osoby dorosłe (często nazywa się to rewiktymizacją). Ofiarami przemocy są często osoby starsze, a ma ona nierzadko miejsce w bliskich relacjach.

Przyczyny przemocy i nadużyć są złożone, ale wydaje się, że ryzyko może zwiększać zła sytuacja finansowa, trudne warunki życia, upośledzenie funkcjonalne i problemy z odurzaniem się.

Przemoc fizyczna

Przemoc fizyczna to użycie siły fizycznej w celu wyrządzenia drugiej osobie krzywdy lub kontrolowania jej. Może to być bicie, kopanie, duszenie, rzucanie przedmiotami w drugą osobę lub atakowanie jej fizycznie w inny sposób. Grożenie komuś bronią jest również aktem przemocy fizycznej.

Kary fizyczne w wychowaniu, na przykład uderzenie płaską dłonią, są w Norwegii zabronione i uznawane za formę przemocy fizycznej wobec dzieci.

Przemoc i wykorzystanie seksualne 

Przemoc seksualna to wszelkie formy zmuszania do czynności seksualnych lub niechcianego kontaktu seksualnego. Obejmuje to: 

• gwałt, w którym osoba jest zmuszana do współżycia, seksu oralnego, seksu analnego lub poddania się penetracji przy pomocy palców/przedmiotów przy użyciu siły fizycznej lub przy użyciu groźby wyrządzenia krzywdy tej osobie lub komuś z jej bliskich 
• gwałt w czasie snu, polegający na niepożądanym kontakcie seksualnym z osobą, która nie może na to wyrazić zgody ani się temu przeciwstawić z powodu odurzenia lub snu 

Gwałt i inne formy wykorzystania seksualnego mogą mieć charakter napaści ze strony osoby obcej, ale mogą też mieć miejsce w wielu różnych relacjach, w tym w parach. 

Wykorzystywanie dzieci (w języku norweskim) nie musi wiązać się z przymusem, aby można je było uznać za przemoc seksualną. Kiedy osoba dużo starsza od dziecka wykorzystuje władzę wiążącą się z wiekiem, by nawiązać kontakt seksualny z dzieckiem, jest to również przemoc. Wykorzystanie seksualne w dzieciństwie obejmuje czynności seksualne, które mogą podjąć zarówno rodzice, inni członkowie rodziny oraz osoby spoza rodziny. Ponadto dzieci mogą narażać inne dzieci na nadużycia (w języku norweskim).

Cyfrowa napaść na tle seksualnym stanowi również formę przemocy seksualnej. Polega na naruszeniu dóbr osobistych lub nadużycia z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych, na przykład w postaci zdjęć lub nagrań osoby w trakcie czynności seksualnych wykonanych bez jej zgody. Może również polegać na groźbach lub faktycznym wykorzystaniu obrazów lub nagrań o charakterze seksualnym bez zgody danej osoby.

Przemoc psychiczna

Przemoc psychiczna może przybierać różne formy i czasami trudno ją wyrazić słowami. Niektóre jej typowe przejawy to kontrolowanie, manipulacja i nieustanne krytykowanie. Przemoc psychiczna to często wzorzec, w którym jedna osoba z czasem sprawia, że druga osoba czuje się bezwartościowa lub zagrożona, albo wartościowa jedynie w takim stopniu, w jakim spełnia potrzeby innych ludzi.

Uważa się, że przemoc psychiczna często występuje w bliskich relacjach, na przykład przemoc psychiczna rodziców wobec dzieci lub jednego partnera wobec drugiego. Najczęściej mówimy o przemocy psychicznej w bliskich relacjach, ale za formę przemocy psychicznej można uznać też mobbing.

Przeczytaj więcej o przemocy psychicznej i o tym, gdzie możesz uzyskać pomoc (dinutvei.no, w języku norweskim).

Zaniedbanie opieki

Zaniedbanie opieki oznacza, że nie są zaspokajane podstawowe potrzeby osoby. Jest to forma przemocy występująca w relacjach, w których jedna osoba ponosi odpowiedzialność za drugą – na przykład rodzice opiekują się dziećmi, dorosłe dzieci mogą opiekować się starzejącymi się rodzicami lub instytucja może być odpowiedzialna za osobę niepełnosprawną.

Podstawowe potrzeby to: 

• fizycznie – na przykład potrzeba jedzenia, czystych ubrań, fizycznego bezpieczeństwa lub leków 
• emocjonalne – na przykład potrzeba zaznawania troski, potrzeba ochrony przed zagrożeniami ze strony otoczenia, dzieci potrzebują czuć się kochane przez swoich rodziców albo mogą odczuwać potrzebę bycia kimś znaczącym w ich oczach 
• zdrowotne – na przykład potrzeba zabrania do lekarza w przypadku takiej konieczności 

Negatywna kontrola społeczna

Różne formy inwazyjnej lub negatywnej kontroli społecznej można uważać za przemoc, groźby i przymus. Mogą one być stosowane, aby zapewnić, żeby osoby żyły zgodnie z normami określanymi przez rodzinę lub grupę, na przykład w przypadku przemocy honorowej, przymusowych małżeństw i okaleczania narządów płciowych.

Przeczytaj więcej o negatywnej kontroli społecznej i o tym, gdzie możesz uzyskać pomoc (dinutvei.no, w języku norweskim)

Zespół ds. przeciwdziałania przymusowym małżeństwom, okaleczaniu żeńskich narządów płciowych i negatywnej kontroli społecznej (bufdir.no)

Ofiarami przemocy mogą być zarówno mężczyźni, jak i kobiety, ale istnieją różnice między płciami, jeśli chodzi o rodzaj przemocy, na którą jest się narażonym. Mężczyźni są w większym stopniu narażeni na przemoc fizyczną poza bliskimi relacjami, niż kobiety. Kobiety są bardziej narażone na poważną przemoc ze strony partnera i wykorzystywanie seksualne, niż mężczyźni.

Przemoc w bliskich relacjach

Przemoc, która występuje między członkami rodziny, partnerami lub innymi bliskimi osobami, nazywana jest przemocą w bliskich relacjach. Przemoc w bliskich relacjach może być szczególnie trudna, ponieważ sprawca jest ważną osobą w życiu ofiary. Ucieczka przed przemocą również może być trudniejsza. Przemoc w bliskich relacjach często powoduje, że ofiara nie jest bezpieczna we własnym domu.

Przeczytaj więcej o przemocy w bliskich relacjach i o tym, gdzie możesz uzyskać pomoc (dinutvei.no, w języku norweskim).

Jak przemoc wpływa na zdrowie?

Przemoc może być szkodliwa dla zdrowia ofiary na wiele różnych sposobów. Należy podkreślić, że nie wszystkie ofiary przemocy mają problemy ze zdrowiem, a wiele z nich dobrze sobie radzi. Jednak przemoc zwiększa ryzyko wielu problemów ze zdrowiem fizycznym i psychicznym.

Przemoc a zdrowie fizyczne

Bezpośrednią konsekwencją przemocy mogą być urazy fizyczne, takie jak połamane żebra, siniaki, rany czy obrażenia wewnętrzne.

W ostatnim czasie pogłębiła się wiedza na temat związku między narażeniem na przemoc a zdrowiem fizycznym. Powszechne dolegliwości związane ze zdrowiem fizycznym, takie jak bóle głowy, bóle brzucha, nudności, zawroty głowy i bóle mięśni, występują częściej u ofiar przemocy niż u osób, które przemocy nie doświadczyły. Poważne choroby fizyczne, takie jak cukrzyca, choroby układu krążenia i rak, są również częstsze u ofiar przemocy. Przemoc może zatem wpływać na zdrowie w bardzo szeroki i złożony sposób.

U osób narażonych na przemoc w dzieciństwie oraz w wieku dorosłym występuje większe ryzyko pojawienia się problemów zdrowotnych, niż u tych, które doświadczają przemocy tylko w dzieciństwie lub tylko w wieku dorosłym. Doświadczanie wielu różnych rodzajów przemocy również zwiększa ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych.

Przemoc a zdrowie psychiczne

U osób narażonych na przemoc występuje zwiększone ryzyko pojawienia się wielu dolegliwości psychicznych, takich jak na przykład stany depresyjne i lękowe. Długotrwała, poważna przemoc, na przykład dorastanie z bardzo brutalnym i kontrolującym rodzicem, może spowodować złożone szkody psychiczne. Ofiary przemocy są również narażone na zwiększone ryzyko nadużywania alkoholu i innych środków odurzających. Istnieje silny związek między przemocą a aktami samookaleczenia, w tym próbami samobójczymi. Po doznaniu przemocy normalne jest również odczuwanie wstydu i winy.

Przemoc i nadużycia mogą prowadzić do objawów stresu pourazowego (PTSD), (w języku norweskim). Takie objawy to na przykład bolesne przeżywanie złych wspomnień, unikanie sytuacji przypominających o przemocy, pogorszenie nastroju, myśli i poziomu odczuwanego stresu.

Przemoc a relacje społeczne

Czynniki społeczne mogą mieć duży wpływ na pojawienie się problemów psychicznych i fizycznych. Osoby, które doznały przemocy, częściej czują się zawiedzione przez innych, doświadczają mniejszego wsparcia społecznego i czują się bardziej samotne. Problemy w relacjach zwiększają wrażliwość osób z doświadczeniem przemocy. Oznacza to, że te osoby są mniej chronione i bardziej narażone na ponowną przemoc, problemy z odurzaniem się i pogorszenie stanu zdrowia. Wstyd związany z przemocą ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju w kwestii zdrowia, rewiktymizacji oraz relacji społecznych.

Zgłaszaj przemoc i nadużycia

Jeśli jesteś ofiarą przemocy i nadużyć, możesz uzyskać pomoc. Rozmowa o Twoich doświadczeniach z kimś, komu ufasz, może ułatwić szukanie pomocy.

Jeśli dowiesz się, że ktoś jest lub może być ofiarą przemocy albo nadużyć, możesz mu pomóc. W niektórych przypadkach możesz też mieć ustawowy obowiązek zapobiegania temu (w języku norweskim).

Możesz zapobiegać przestępstwom z użyciem przemocy i przestępstwom seksualnym, zgłaszając sytuację policji lub urzędowi ochrony dziecka albo pomagając ofierze w bezpiecznym otoczeniu, takim jak ośrodek kryzysowy, szpital lub inne bezpieczne miejsce. W wielu przypadkach możliwe jest anonimowe zgłoszenie lub omówienie problemu.

Oferta pomocy dla osób zagrożonych i ich bliskich

Więcej ofert pomocy i organizacji wolontariackich

Istnieje wiele różnych ofert pomocy dla osób narażonych na przemoc i nadużycia. Sprawcy przemocy również mogą uzyskać właściwą pomoc.