Iesjsårmmimájádusá ja iesjsårmmim

Ienemusájn li låsså ájge iellema tjadá. Mij ulmutja ep juohkka diŋgav gierda, ja moadda gássjelisvuoda avta bále soajttá låssåt sjaddat. Gå la dårvodisvuodan ja sjævnnjadin de muhttijn slierggiji ájádusá ij la desti makkirak ávkken viessot. 

Dutkam vuoset birrusij akta juohkkat 20 ulmutjijs vásedi iesjsårmmimájádusájt iellema nalluj. Ajtu li viek gallegattja gudi e sidá viessot. Majt ienemusá sihti, la rievddamav ietjas iellemin jur dálla. Vájku dujna duolloj dálloj li báktjasa ja dårvodisvuohta de i galga vuollánit. Máhttá viehkev oadtjot ja iellem vas bárrán. Ájnas la dån aj diedá dav.

Ráde dunji gut ájádalá ietjat sårmmit

Iesjsårmmimájádusá máhtti mannat loadtjis ájádusájs ahte ij la desti makkirak ávkken viessot, gitta konkriehta plánajda ietjas sårmmit.

Gávnnuji moatte lágásj sivá manen nágina ájádallagåhti ietjas sårmmit jali válljiji hekkas válldet. Nágina ájádalli ietjas sårmmit gå siján li psykalasj vájve, iehtjáda vas danen gå siján la hiehtedille iellemin. Iehtjádijda vas ij máhte vissa mierredum sivvaj vuosedit.

Hiehtedile iellemin

Ájnas la gáhttit mij dáhpáduvvá gå iellemin li læhkám alvos jali hásstaliddje dile. Juohkkahasj dákkir dilev váset iellema nalluj, ja muhtemijda máhttá dássta sjaddat hiehtedillen ja lasedit vádáv iesjsårmmimájádusájda ja iesjsårmmimij. Dákkir dilij buojkulvisá li:

• sirádibme, hæjtto ja gieresvuoda surggo
• jábmema surggo
• vahágahttem ja illastime
• psykalasj trávmá
• alvos rubbmelasj skihpudahka
• givsedibme ja rijdo
• aktugasjvuohta ja måsskusin viessot
• hásstalusá bargon jali skåvlån
• bargodisvuohta
• ruhtavánesvuohta
• alkohåvllå- ja gárevselgaj gássjelisvuoda

Dát merkaj ulmutja máhtti ájádallat ietjas sårmmit váni liehkemis psykalasj skibás. Dát la mærkkan ahte iellem ij la gåk galgaluluj liehket, ja galggá gássjelisvuodajt gæhttjalit tjoavddet. Jus ájádusá ilá ållo sajev válldi, de la ájnas tjiehpes viehkev åhtsåt.

Låssismielakvuohta (depresjåvnnå), ballo ja ietjá psykalasj vájve

Birrusij 20 prosenta álmmugis li låssis mielan akti jali moaddi iellema nalluj. Gå la låssis mielan de la dábálasj ájádallat ietjas sårmmit.

Iellema tjadá la dábálasj jus muhttijn illa ållu buorre mielan jali håjen la, jali jus ájtsa dat vájkkut iellema kvalitiehttaj, iesjdåbdduj ja gåktu árggabiejven dåjma, de la ájnas ahte viehkev åtså.

Dánna oattjo ienep diedojt mij låssismielakvuohta la ja gåsstå máhtá viehkev oadtjot.

Ietjá psykalasj vájve

Moadda psykalasj vájve lasedi iesjsårmmima vádáv. Duodden låssismielakvuohtaj li aj schizofreni, bipolára skihpudagá, gárevselgajadno ja ulmutjahttema hæmssárasstema tjanáduvvam lasedum vádáj ietjas sårmmit.